Na festiwalowej mapie województwa świętokrzyskiego pojawiło się nowe wartościowe wydarzenie – Cymes w Kielcach czyli Śladami Kultury Żydowskiej. Ten znakomity trzydniowy festiwal został zorganizowany przez Fundację Pojednanie.
Głównym celem corocznej imprezy Cymes w Kielcach jest przybliżenie uczestnikom bogatej kultury, tradycji oraz kuchni żydowskiej, a więc wszystkiego co od setek lat jest częścią naszej wspólnej historii.
Uroczyste otwarcie festiwalu rozpoczęło się w piątek 6 lipca Kolacją Szabatową na którą zostali zaproszeni kieleccy Żydzi z Izraela. Odbył się wówczas koncert zespołu Antidotum z Kielc. Oprócz tego przez cały weekend nie zabrakło innych interesujących koncertów muzyki żydowskiej, tematycznych warsztatów, degustacji kuchni żydowskiej. Były też inne atrakcje, w tym warsztaty poszukiwania swoich rodzinnych korzeni, wystawa starych dokumentów w archiwum miejski w Kielcach, zwiedzanie Kielc śladami żydowskiej historii, pokazy tańca izraelskiego czy też inscenizacja wesela żydowskiego. Zapraszamy na Cymes w Kielcach za rok!
Żydowska kuchnia czerpała inspiracje kulinarne z miejsc w których mieszkała żydowska diaspora. Potrawy, które wydają nam się być żydowskie, nie są cechą wyłącznie narodowej kuchni Żydów. Jeszcze przed wojną żydowska społeczność stanowiła znaczny procent mieszkańców, z którymi były utrzymywane dobrosąsiedzkie stosunki. Gospodynie chętnie wymieniały się przepisami, dzięki czemu wiele nam znanych potraw uzyskało dodatkowo specyficzny charakter.
Potrawy które przygotowaliśmy na Dni Kultury Żydowskiej:
CZULENT
To pyszne, sycące i pożywne jednogarnkowe danie, do którego można użyć różnych gatunków mięsa – oczywiście poza wieprzowiną! Świetnie sprawdza się wołowina, cielęcina, ale to właśnie gęsina ma swój niepowtarzalny smak i odpowiednią ilość własnego, najzdrowszego tłuszczu. Oprócz tego dodaje się różne warzywa korzeniowe, dowolną fasolę i kaszę, a niektórzy lubią dodać czasami ziemniaki lub jajka gotowane na twardo. Poza tym – koniecznie dużo pieprzu. Czulent powinien być dobrze przyprawiony, pieprz powinien dominować nad solą. Kiedyś żydowskie gospodynie przygotowywały czulent w piątkowe popołudnie, a garnek z gotową potrawą zanosiło się do najbliższego piekarza i wstawiało do wielkiego pieca. W ciepłym piecu potrawa dochodziła do siebie przez ok 12 godzin, aż do sobotniego popołudnia kiedy to zjadano ją na wspólny obiad. Po wielogodzinnym, powolnym podgrzewaniu wszystkie składniki czulentu doskonale się mieszają, część nawet się rozpadnie, a całość jest bardzo aromatyczna i smaczna.
WĄTRÓBKA PO ŻYDOWSKU
Wątróbkę albo się uwielbia albo nienawidzi. Ale do jej polubienia można dorosnąć. Zwłaszcza gdy spróbuje się aromatyczną, na słodko z miodem i winem oraz z dodatkiem pieczarek. To wszystko razem z banalnych składników tworzy idealne połączenie smaków. W oryginalnych przepisach zaleca się użycie tłuszczu kurzego lub gęsiego, zwanego „griwlech” czyli tłuszcz drobiowy. Wątróbka ta idealnie smakuje ze świeżo upieczoną chałką.
CEBULARZ
Cebulowo-makowy placek o złotym kolorze i chrupiącej skórce. Zrobienie cebularzy wymaga odrobiny cierpliwości. Kilka godzin wcześniej należy przygotować farsz cebulowy. Cebulę kroimy w grubszą kostkę, mieszamy z makiem i odrobiną oleju. Następnie wstawiamy na kilka godzin do lodówki, a na ok 30 minut przed włożeniem gotowych cebularzy do piekarnika, farsz lekko się soli, aby cebula puściła sok. Następnie się przesmaża na patelni i miesza z makiem. W międzyczasie należy przygotować słodkawe ciasto drożdżowe, które po wyrośnięciu dzielimy na mniejsze kawałki, następnie je rozwałkowujemy na ok 12-15 cm placki, na które należy wyłożyć farsz cebulowo-makowy, pozostawiając ok 1 cm wolny brzeg placka. Po upieczeniu cebularze mają piękny i złocisty kolor, chrupiącą skórkę i aromatyczny zapach, który sprawia, że znikają od razu jeszcze ciepłe, zaraz po wyjęciu z piekarnika.
KAWA Z KARDAMONEM
Aromatyczna i mocno pobudzająca kawa, która każdemu poprawi samopoczucie. Koniecznie z dodatkiem podprażonego kardamonu i laską cynamonu, do tego posłodzona miodem do smaku. Kawa po żydowsku powinna być mocna, intensywnie pachnieć kardamonem oraz mieć słodki smak.
KRUCHE CIASTECZKA DO KAWY:
RUGELACH – to kruche, nadziewane malutkie ciasteczka przypominające rogaliki należą do najbardziej powszechnych słodkości w kuchni żydowskiej. Prawdopodobnie wywodzą się z Polski, gdzie tradycyjnie podawane są na deser podczas Chanuki. Są bardzo łatwe i szybkie do zrobienia, a powstają z produktów które zwykle zawsze są pod ręką.
CIASTECZKA KRÓLOWEJ ESTERY – kruche, niezbyt słodkie i z dodatkiem maku. Pieczone w żydowskie święto Purim, na pamiątkę królowej Estery, która uratowała swych rodaków przed zagładą.
USZY HAMANA/HAMANTASZKI – klasyczne trójkątne ciastka drożdżowe lub kruche z nadzieniem makowym jedzone na święto Purim, którego nazwa pochodzi od słowa „pur”, znaczącego „los. Purim upamiętnia ocalenie Żydów od tragicznej rzezi, jaka im groziła w Persji. Haman postanowił zgładzić wszystkich Żydów mieszkających w owym czasie w Persji. Jednak z pomocą Estery udało się udaremnić plan Hamana. Żydzi ocaleli, a Hamana wraz z jego rodziną powieszono. W wigilię święta Purim, które obchodzone jest 14-tego dnia miesiąca Adar (czyli mniej więcej na przełomie naszego lutego i marca) podawany jest mak w słodkim trójkąciku dla uczczenia pamięci królowej Estery, która przez 3 dni pościła, żywiąc się tylko ziarenkami maku.
MANDELBROT (chlebek migdałowy) – migdałowe chrupkie biskwity, najpierw upieczone w kształcie podłużnych bochenków. Następnie po wyjęciu z piekarnika kroi się w kromki o grubości ok 1,5 cm i ponownie piecze. Mają smak zbliżony do włoskich ciasteczek biscotti, ale mandelbrot są słodsze, chrupiące i mniej twarde. Biskwity podaje się do kawy lub herbaty. Żydowskie prawo religijne postrzega gościnność zarówno jako dobry uczynek jak i przyjemność, dlatego zawsze należy mieć czym poczęstować niespodziewanych gości, a te migdałowe sucharki można było bez problemu przechowywać w puszce przez dłuższy czas.
Za zdjęcia serdecznie dziękuję Świętokrzyski Sztetl Chmielnik.
Po więcej zdjęć zapraszam na Instagram oraz Twitter.
Gdyby ktoś był zainteresowany pozostałymi daniami kuchni żydowskiej zapraszam tutaj.